QS Ranking मध्ये जागतिक क्रमवारीत घसरण
QS आशिया विद्यापीठ रँकिंग 2025 जाहीर; IIT दिल्ली सलग पाचव्या वर्षी भारतात अव्वल, पण 44 वरून 59 व्या स्थानावर घसरण. IIT मुंबई, IISc बंगळुरू, IIT मद्रास, कानपूर आणि खरगपूर यांनाही मोठा फटका.
नवी दिल्ली : लंडनस्थित क्वाक्वेरेली सायमंड्स (QS) यांनी जाहीर केलेल्या आशियाई विद्यापीठांच्या 2025 च्या क्रमवारीत भारतातील संस्थांची घसरण झाली आहे.
जरी IIT दिल्लीने सलग पाचव्या वर्षी देशातील सर्वोत्तम संस्था म्हणून आपले स्थान टिकवले असले तरी, ती जागतिक स्तरावर 44 वरून 59 व्या क्रमांकावर घसरली आहे.
दरम्यान, IIT मुंबई 71 व्या, IISc बंगळुरू 64 व्या, IIT मद्रास 70 व्या, IIT कानपूर आणि IIT खरगपूर 77 व्या, तर दिल्ली विद्यापीठ 95 व्या क्रमांकावर आहे.
क्यूएसने दिलेल्या माहितीनुसार, आशियातील अव्वल 100 संस्थांमध्ये भारतातील फक्त 7 संस्थांचे स्थान आहे.
गेल्या वर्षी भारताने काही निकषांवर चांगली सुधारणा केली असली, तरी आशियातील इतर देशांच्या झपाट्याने वाढणाऱ्या संस्थांमुळे भारतीय संस्थांची रँक खाली गेली आहे.
“भारतीय संस्थांच्या गुणांमध्ये वाढ झाली असली तरी, स्पर्धात्मक पातळीवर इतर देशांच्या संस्थांनी आघाडी घेतली,” असे क्यूएसच्या निवेदनात म्हटले आहे.
IIT Delhi अव्वल, पण रँक खाली
संस्था यंदाचा क्रमांक गतवर्षीचा क्रमांक
IIT दिल्ली 59 44
IISc बंगळुरू 64 62
IIT मद्रास 70 56
IIT मुंबई 71 65
IIT कानपूर 77 67
IIT खरगपूर 77 60
दिल्ली विद्यापीठ 95 81
यातून स्पष्ट होते की देशातील जवळपास सर्व प्रमुख IIT आणि केंद्रीय विद्यापीठांची क्रमवारी घसरली आहे.
एकूण 105 भारतीय संस्थांची रँक घसरली, 16 संस्थांचे स्थान कायम राहिले, तर फार थोड्यांनीच प्रगती नोंदवली.
QS Ranking पुढील घटकांच्या आधारे ठरवली जाते:
शैक्षणिक प्रतिष्ठा (Academic Reputation)
कर्मचारी प्रतिष्ठा (Employer Reputation)
प्राध्यापक–विद्यार्थी गुणोत्तर
आंतरराष्ट्रीय संशोधन नेटवर्क
पीएचडी धारक प्राध्यापकांची संख्या
आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थी आणि प्राध्यापकांचे प्रमाण
भारतीय संस्थांची घसरण मुख्यतः संशोधन प्रकाशन, प्राध्यापक–विद्यार्थी गुणोत्तर आणि आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थी गुणोत्तर या निकषांमुळे झाल्याचे अहवालात नमूद आहे
जगातील शिक्षण क्षेत्रात भारताचे स्थान अजूनही सक्षम असले तरी स्थिर नाही. QS क्रमवारीत झालेली घसरण ही संशोधन, निधी आणि आंतरराष्ट्रीय सहकार्याच्या कमतरतेची स्पष्ट चिन्हे आहेत.
शैक्षणिक क्षेत्रातील तज्ज्ञांच्या मते “भारतीय संस्थांनी केवळ अभियांत्रिकीच नव्हे, तर नव्या क्षेत्रांमध्ये जागतिक स्तरावर संशोधन आणि नवकल्पना वाढवण्याची गरज आहे.”
QS Ranking 2025 मध्ये IIT दिल्लीने भारतातील सर्वोच्च स्थान राखले, पण जागतिक स्तरावर घसरण चिंताजनक आहे. देशातील अव्वल संस्थांनी आता संशोधनावर अधिक लक्ष, आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि आधुनिक शिक्षण पद्धतींचा अवलंब करण्याची गरज निर्माण झाली आहे.